امین‌الدوله ابوالفرج بن موفق‌الدین یعقوب کرکی«امین الدوله ابوالفرج بن موفق الدین یعقوب بن اسحاق کرکی» به سال ۶۳۰ ق (۱۲۳۳ م) پزشک و نویسنده مشهور مسیحی در شام دیده به جهان گشود. ۱ - معرفی اجمالیبا آن که نام، شهرت و دین او و نیز نام پدرش در آغاز برخی از نسخه‌های آثار او آمده، ولی حاجی خلیفه لقب او را امین الدوله والدین و نامش را ابوالفرج یعقوب آورده است. پدر او از مسیحیان کرک (در خاور بحر المیت، در اردن) بود و در روزگار الملک الناصر یوسف بن محمد ایوبی (۶۳۴- ۶۵۸ ق) در صرخد به شغل دیوانی گمارده شد و در همین ایام با ابن ابی اصیبعه آشنایی و پیوندی دیر پا یافت. همین دوستی سبب شد که ابن ابی اصیبعه به خواهش او، پسرش ابوالفرج را به شاگردی بپذیرد. ابن ابی اصیبعه از هوشمندی، متانت ، کم حرفی و علاقه مندی شاگرد خود به دانستن احوال دانشمندان یاد کرده است و جامعترین شرح حال ابن قف را نیز در اثر مشهور همو می‌توان یافت؛ اگرچه به احتمال، اطلاعات مربوط به سال‌های پس از ۶۶۸ ق درباره ابن قف را شاگردان ابن ابی اصیبعه به کتاب افزوده‌اند. ۲ - تحصیلاتابو الفرج کتاب‌های « المسائل » حنین بن اسحاق ، « الفصول و تقدمة المعرفه » بقراط و نیز آثار رازی را نزد ابن ابی اصیبعه خواند و مقدمات ضروری طب، شناخت انواع بیماری و راه‌های مداوای آنها را فراگرفت. پس از چندی همراه پدر به دمشق رفت و نزد دانشمندان آن دیار نیز به شاگردی پرداخت. طب را نزد حکیم نجم الدین بن منفاخ و موفق الدین یعقوب سامری ، فلسفه را نزد شیخ شمس الدین عبد الحمید خسروشاهی و عزالدین حسن غنوی ضریر و هندسه را نزد شیخ مؤید الدین عرضی فراگرفت. با این همه به طب بیش از سایر دانش‌ها اقبال داشت و در آغاز کار چند سال در دژ عجلون طبابت کرد و سپس به دمشق بازگشت. ۳ - اشتفالوی به رغم اشتغال به معالجه سپاهیان مملوکی، از مشهورترین استادان طب زمان خود در سوریه بود و نیز به داشتن آثار بسیار شهرت داشت. ابن قف بی شک یکی از پزشکان برجسته قرن هفتم است و در ردیف بزرگترین پزشکان عرب و مسلمان به شمار آمده است. باید به خاطر داشت که جریان جنگهای صلیبی در سوریه و فلسطین ، در شکوفایی علمی او، به ویژه در فن جراحی، تاثیر بسزایی داشت، زیرا وی پیوسته می‌بایست به عنوان پزشک و جراح به مداوای مجروحان جنگی بپردازد. ابن قف در تالیفات طبی به دو جنبه نظری و عملی توجه داشت. ابن ابی اصیبعه از نوشته‌های او ۹ اثر را نام برده است. محققان اخیر نام دو اثر دیگر را به آن فهرست افزوده‌اند. ۴ - تالیفات۱. الاصول فی شرح الفصول ، که شرحی است بر کتاب الفصول بقراط ، شامل ۷ مقاله که در ۶۸۱ ق نوشته شده و یکی از مفصل‌ترین و مهم‌ترین شروح الفصول بقراط به شمار می‌رود. ۲. جامع الغرض فی حفظ الصحه و دفع المرض، کتابی است در حفظ تندرستی و پیشگیری از بیماری‌ها که در ۶۰ فصل تنظیم شده است. ۳. الشافی فی الطب . ۴. شرح الکلیات من کتاب القانون . ۵. العمده فی صناعه الجراح . ۶. مقاله فی حفظ الصحه. ۷. حواش علی ثالث القانون. ۸. شرح الاشارات . ۹. المباحث المغربیه. ۱۰. زبده الطب . ۱۱. رساله فی منافع الاعضاء الانسانیه. ۵ - وفاتسرانجام وی در سال ۶۸۵ ق (۱۲۷۶ م) دیده از جهان فرو بست. ۶ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |